Część matematyczno-przyrodnicza. Wstępne informacje o wynikach egzaminu gimnazjalnego w 2013 r.

Biologia

Zadaniem łatwym było dla uczniów zadanie 6. sprawdzające umiejętność analizy tekstu z odwołaniem do wiedzy na temat ewolucji.

Zadanie 6. (0-1)

Rośliny są w różny sposób przystosowane do zapylania. Na Kubie rośnie pnącze zapylane przez nietoperze żywiące się jego nektarem kwiatowym. Część roślin wytwarza nad kwiatami wklęsłe liście, odbijające fale dźwiękowe wysyłane przez te zwierzęta. Kwiaty roślin z wklęsłymi liśćmi są dwukrotnie częściej odwiedzane przez nietoperze, niż kwiaty roślin pozbawionych takich liści. Niestety, liście wklęsłe mniej efektywnie przeprowadzają proces fotosyntezy.

http://news.sciencemag.org/sciencenow/2011/07/how-to-invite-bats-for-dinner.html

Które dokończenia zdania można wybrać, aby otrzymać informacje prawdziwe? Wybierz odpowiedź spośród podanych.

Obecność wklęsłych liści jest	I	efektem działania doboru naturalnego.
	II	przystosowaniem do efektywnej fotosyntezy.
	III	adaptacją do zapylania przez nietoperze.

1. Tylko I
2. I i II
3. Tylko II.
4. I i III
   

Powyższe zadanie sprawdzało, czy uczeń potrafi dokonać interpretacji tekstu popularnonaukowego, a następnie, z wykorzystaniem swojej wiedzy biologicznej, odpowiedzieć na zadane pytanie. Zadanie poprawnie rozwiązało 86% uczniów.

Umiejętność interpretacji tekstów, szczególnie w zakresie nauk przyrodniczych, warto doskonalić. Jest to kompetencja, od której zależy nabywanie innych umiejętności, takich jak np. rozumienie świata, czy ocena informacji przekazywanych przez media. Tylko najbardziej aktualna wiedza na temat rzeczywistości przyrodniczej umożliwia jej poznanie i rozwija zainteresowania uczniów.

Najtrudniejsze z biologii było zadanie 4., które sprawdzało ogólną wiedzę na temat różnorodności organizmów i ich funkcjonowania.

Zadanie 4. (0-1)

Aksolotl meksykański jest spotykany w naturze tylko w dwóch wysokogórskich jeziorach Meksyku. Ma pokryte śluzem, masywne ciało oraz 2 pary kończyn. Za dużą głową znajdują się 3 pary zewnętrznych pierzastych skrzeli. Ogon jest długi, bocznie spłaszczony. Na grzbiecie znajduje się grzebień. Aksolotl jest drapieżny, żywi się małymi rybami i bezkręgowcami.

Wskaż gromadę kręgowców, do której zaliczany jest aksolotl. Wybierz odpowiedź spośród podanych.

1. Ryby.
2. Płazy.
   
3. Gady.
   
4. Ssaki.

W zadaniu badano umiejętność klasyfikowania organizmu do właściwej grupy kręgowców na podstawie charakterystycznych cech przedstawiciela. Opisane zwierzę nie jest pospolitym płazem, jednak podane cechy pozwalają na jego rozpoznanie. Zadanie okazało się dla uczniów trudne - rozwiązało je poprawnie 45% gimnazjalistów.

Chemia

Łatwym dla uczniów okazało się zadanie 8., w którym zostało opisane doświadczenie.

Zadanie 8. (0-1)

Uczniowie obserwowali przebieg doświadczenia, w którym do kolby z wrzącą wodą wprowadzono płonący magnez nad powierzchnię cieczy. Doświadczenie zilustrowali rysunkiem.

W czasie doświadczenia jeden z uczniów sporządził notatkę, w której zawarł zarówno obserwacje, jak i wnioski.

1. Magnez pali się jasnym, oślepiającym płomieniem.

2. Zachodzi reakcja wymiany pomiędzy magnezem i parą wodną.

3. Na łyżeczce do spalań powstaje biały proszek.

4. Produktami reakcji są tlenek magnezu i wodór.

Które zdania z notatki sporządzonej przez ucznia są obserwacjami z przeprowadzonego doświadczenia? Wybierz odpowiedź spośród podanych.

W probówce I wybrany odczynnik zmienił zabarwienie.

Którą substancję zastosowano jako odczynnik do wykonania doświadczenia? Wybierz odpowiedź spośród podanych.

1. Roztwór kwasu siarkowego(VI) - H₂SO₄

2. Roztwór wodorotlenku sodu - NaOH

3. Roztwór bromu w wodzie - Br₂(_aq)

4. Roztwór wodorotlenku wapnia - Ca(OH)₂

Umiejętność sprawdzana w powyższym zadaniu jest zapisana w podstawie programowej jako wymaganie szczegółowe: uczeń projektuje doświadczenie, które pozwoli odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego. Jest to jedna z reakcji charakterystycznych odróżniania związków nasyconych od nienasyconych, która pojawia się na III etapie kształcenia kilkakrotnie: przy odróżnianiu węglowodorów, kwasów tłuszczowych i tłuszczów. Zadaniem ucznia było wskazanie substancji, którą zastosowano jako odczynnik w opisanym doświadczeniu. Tylko 41% uczniów poradziło sobie z tym zadaniem.

Umiejętność planowania i przeprowadzania doświadczeń jest ważna nie tylko w chemii, ale również w innych naukach przyrodniczych. Doświadczenia stanowią podstawę lepszego zrozumienia zjawisk zachodzących w przyrodzie.

Fizyka

Najłatwiejszym z fizyki było dla uczniów zadanie 16. Jego rozwiązanie wymagało powiązania wiedzy teoretycznej z sytuacją praktyczną.

Zadanie 16. (0-1)

Promieniowanie X to niewidzialne promieniowanie elektromagnetyczne charakteryzujące się dużą przenikalnością.

Dokończ zdanie tak, aby otrzymać zdanie prawdziwe.

Promieniowanie X stosuje się w

1. nawigacji (np. GPS).

2. pilotach do sprzętu RTV.

3. lampach do opalania.

4. medycynie do prześwietleń.

W zadaniu sprawdzano, czy uczeń potrafi trafnie wskazać zastosowanie promieniowania X. Promieniowanie to - zwane rentgenowskim - jest od dziesięcioleci wykorzystywane do uzyskiwania zdjęć pozwalających m.in. na diagnostykę złamań kości i chorób płuc.

Ważne jest, aby uczeń dostrzegał, że osiągnięcia fizyki są wykorzystywane w różnych dziedzinach życia (medycynie, przemyśle, archeologii), a jej prawa opisują zjawiska, z którymi mamy do czynienia na co dzień. Zakłada to również podstawa programowa.

Trudne dla uczniów okazało się zadanie 15., które sprawdzało umiejętność dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych.

Zadanie 15. (0-1)

Jacek zestawił czynności (przyczyny) związane z wytwarzaniem dźwięku przez strunę gitary i zmiany (skutki) wywołane przez każdą z tych czynności.

	Przyczyna	Skutek
I	mocniejsze szarpnięcie struny	wzrost głośności dźwięku
II	mocniejsze naciągnięcie struny	zwiększenie częstotliwości drgań powietrza w pudle rezonansowym gitary
III	zwiększenie długości drgającej części struny	obniżenie wysokości dźwięku
IV	zmniejszenie długości drgającej części struny	zmniej szenie częstotliwości dźwięku

W którym wierszu tabeli Jacek niepoprawnie zestawił przyczynę z możliwym skutkiem wywołanym przez nią? Wybierz odpowiedź spośród podanych.

1. I
   

2. II

3. III

4. IV

Zadanie sprawdzało znajomość wiedzy dotyczącej mechanizmu wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych oraz wielkości fizycznych, od których zależy wysokość i głośność dźwięku. Zadania tego typu, choć nie należą do najłatwiejszych, sprawdzają rozumienie przez uczniów omawianych procesów i zależności. Zadanie poprawnie rozwiązało 39% zdających.

Geografia

Umiarkowanie trudne było dla uczniów zadanie 22., które sprawdzało ważną umiejętność praktyczną: korzystania z różnych źródeł informacji geograficznej.

Zadanie 22. (0-1)

Na wykresie przedstawiono wielkość produkcji energii elektrycznej (w gigawatogodzinach, GWh) pochodzącej z odnawialnych źródeł energii w Polsce w latach 2005-2009.

Na podstawie: Energia ze źródeł odnawialnych w 2009r., Warszawa 2010.

Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub F - jeśli jest fałszywe.

W latach 2005-2009 najbardziej wzrosła produkcja energii elektrycznej w elektrowniach wykorzystujących wiatr i biomasę.	P	F
W latach 2008-2009 elektrownie wodne wytworzyły najwięcej energii elektrycznej spośród wszystkich typów elektrowni wykorzystujących źródła odnawialne.	P	F

Zadanie sprawdzało umiejętność odczytywania informacji przedstawionych w postaci wykresu. Nowa podstawa programowa kładzie nacisk na to, aby gimnazjaliści dostrzegali zależności i potrafili poprawnie odczytać informacje przedstawione w różny sposób, np. w tekście, za pomocą wykresu, diagramu. Z zadaniem poradziło sobie 62% gimnazjalistów.

Trudne było dla uczniów zadanie 23. sprawdzające stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce.

Zadanie 23. (0-1)

W tabeli podano nazwy pasm górskich i głównych rzek, które znajdują się m.in. na terenie trzech krajów sąsiadujących z Polską, oznaczonych w tabeli numerami 1-3.

Kraj	Najwyższe pasmo górskie	Rzeki główne przepływające przez kraj
1.	Karpaty	Dniepr, Dniestr
2.	Alpy	Dunaj, Łaba, Ren
3.	Sudety	Łaba, Wełtawa

Dokończ zdanie tak, aby otrzymać zdanie prawdziwe.

Kraje, na terenie których znajdują się pasma górskie i rzeki wymienione w tabeli, to kolejno od 1. do 3.:

1. 1. Czechy, 2. Słowacja, 3. Rosja.

2. 1. Słowacja, 2. Niemcy, 3. Ukraina.

3. 1. Ukraina, 2. Niemcy, 3. Czechy.

4. 1. Słowacja, 2. Ukraina, 3. Białoruś.

W zadaniu sprawdzano wiadomości dotyczące krajów sąsiadujących z Polską. Poprawne wykonanie zadania wymagało wykorzystania podstawowych informacji o środowisku przyrodniczym (pasmach górskich i rzekach) w Czechach, Niemczech i na Ukrainie. W zadaniu ważne jest to, że uczeń nie musiał dokonywać wyboru kraju tylko na podstawie jednej cechy. Mimo że sprawdzane treści są określone w wymaganiach szczegółowych podstawy programowej tylko 44% gimnazjalistów poradziło sobie z tym zadaniem.

Część matematyczno-przyrodnicza z zakresu matematyki

Za rozwiązanie zadań z zakresu matematyki gimnazjaliści uzyskali średnio 48% punktów. Jednym z najłatwiejszych okazało się zadanie 10., w którym uczeń miał ocenić prawdziwość stwierdzeń odnoszących się do opisanej sytuacji.

Zadanie 10. (0-1)

W pudełku było 20 kul białych i 10 czarnych. Dołożono jeszcze 10 kul białych i 15 czarnych.

Oceń prawdziwość podanych zdań. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F - jeśli jest fałszywe.

Przed dołożeniem kul prawdopodobieństwo wylosowania kuli białej było trzy razy większe niż prawdopodobieństwo wylosowania kuli czarnej.	P	F
Po dołożeniu kul prawdopodobieństwo wylosowania kuli czarnej jest większe niż prawdopodobieństwo wylosowania kuli białej.	P	F

Zadanie dotyczy doświadczenia polegającego na wylosowaniu kuli w danym kolorze z puli zawierającej określone liczby kul białych i czarnych. Okazało się, że 3/4 gimnazjalistów poradziło sobie z rozwiązaniem zadania. Uczniowie potrafili ustalić szanse zajścia opisanych zdarzeń i w rezultacie poprawnie ocenić podane zdania. Jest to bardzo dobry wynik, świadczący o tym, że umiejętności związane z rachunkiem prawdopodobieństwa zostały opanowane przez znaczną większość zdających, choć treści te zostały umieszczone po raz pierwszy w nowej podstawie programowej.

Dużo więcej trudności sprawiło zdającym rozwiązanie zadania 22., w którym powinni wykazać się umiejętnością rozumowania matematycznego - stanowiącą jedno z najważniejszych wymagań ogólnych nowej podstawy programowej z matematyki.

Zadanie 22. (0-2)

Na rysunku przedstawiono trapez ABCDi trójkąt AFD. Punkt Eleży w połowie odcinka BC. Uzasadnij, że pole trapezu ABCDi pole trójkąta AFDsą równe.

Uczniowie musieli dostrzec i poprawnie uzasadnić przystawanie odpowiednich części wskazanych figur, a następnie właściwie to wykorzystać. Rozwiązanie tego zadania wymagało wykazania się bardzo trudnymi umiejętnościami: samodzielnej analizy problemu i przedstawienia argumentacji matematycznej. Tegoroczny egzamin pokazał, że te umiejętności opanowało średnio 16 na 100 gimnazjalistów. Było to najtrudniejsze zadanie w arkuszu.