Część humanistyczna. Wstępne informacje o wynikach egzaminu gimnazjalnego w 2013 r.

Najłatwiejsze okazało się zadanie 5.

Tekst i ilustracje do zadania 5.

Kolonizacja na prawie niemieckim w XIII-XIV w. była organizowana przez polskich książąt, możnowładców, biskupów i klasztory. Organizatorem zakładanej wsi lub miasta był tzw. zasadźca, który najczęściej zostawał sołtysem lub wójtem. Lokowane miasta charakteryzowały się prostokątnym rynkiem i regularną siatką ulic. Miasto otaczano fortyfikacjami: początkowo były to rów i palisada, potem - mury i wieże z cegły.

Na podstawie: Encyklopedia szkolna. Historia,Warszawa 1993.

Ilustracje do zadania

Źródło: [w:] L. Leciejewicz, Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy,Wrocław 1989; http://www.zory.pl/container/MIASTO//O_mie%C5%9Bcie//historia//grod_zory.jpg;

Atlas historyczny. Od starożytności do współczesności,PPWK Warszawa-Wrocław 1999.

1. 1 i 2.
2. 2 i 3.
3. 3 i 4.
4. 1 i 4.

W zadaniu tym sprawdzano, czy uczeń potrafi zestawić informacje z tekstu i ilustracji dotyczących kolonizacji niemieckiej. Dobrze wykształcona umiejętność wyszukiwania i porównywania informacji pozyskanych z różnych źródeł pozwoli gimnazjaliście na samodzielne analizowanie i interpretowanie wszelkich tekstów kultury.

Pewne trudności sprawiły uczniom zadania, w których wyszukane informacje trzeba było połączyć z posiadaną wiedzą na temat kluczowych wydarzeń czy podstawowych pojęć historycznych. Ilustruje to zadanie 11.

Tekst do zadania 11.

My rady koronne, duchowne i świeckie i rycerstwo wszystko obiecujemy zjechać się i wspólnie akt elekcji podług woli Bożej do skutku słusznego przywieść.

A iż w Rzeczypospolitej naszej jest niezgoda niemała w sprawie religii chrześcijańskiej, zapobiegając temu, aby się z tej przyczyny między ludźmi rozterka jaka szkodliwa nie wszczęła, którą po innych królestwach jaśnie widzimy, obiecujemy to sobie wspólnie, za nas i potomków naszych, iż którzy jesteśmy różni w wierze, pokój między sobą zachować, a dla różnej wiary i odmiany w kościołach krwi nie przelewać.

Na podstawie: Historia. Teksty źródłowe,pod red. S. Sierpowskiego, Warszawa 1998.

Zadanie 11. (0-3) Uzupełnij poniższy tekst, przyporządkowując w każdym zdaniu właściwą odpowiedź spośród oznaczonych literami A-C.

Przedstawione w tekście porozumienie zawarto w 11.1.__________. W cytowanym fragmencie dokumentu szlachta gwarantowała sobie 11.2.__________. Wspomniana w dokumencie forma wyboru króla została wprowadzona w dobie 11.3.__________ .

11.1. A. XIV w. B . XV w . C. XVI w .

11.2. A. przywileje ekonomiczne B. tolerancję religijną C. wzajemną pomoc

11.2. A. monarchii patrymonialnej B. rządów absolutnych C. demokracji szlacheckiej

W zdaniu 11.1. sprawdzano, czy uczeń potrafi opisane w tekście wydarzenie umieścić w odpowiednim wieku. Tylko 47% uczniów potrafiło wskazać prawidłową odpowiedź. W zdaniu 11.2. większość zdających (90%) bezbłędnie wybrała prawidłową odpowiedź. Świadczy to, że uczniowie poprawnie zinterpretowali informacje zawarte w tekście. Zdanie 11.3. wymagało zarówno przeanalizowania zawartych w tekście informacji dotyczących wyboru elekcyjnego króla, jak również określenia okresu, w którym wprowadzono wolną elekcję. Fakt, że 41% piszących egzamin nie zdołało udzielić poprawnej odpowiedzi wskazuje, że uczniowie nie rozumieją istoty monarchii patrymonialnej czy rządów absolutnych.

Taśma chronologiczna do zadania 2

Trudność sprawiło uczniom zadanie związane z chronologią historyczną.

taśma chronologiczna

Trudność sprawiło uczniom zadanie związane z chronologią historyczną.

Zadanie 2. (0-1)

Oceń, czy poniższe zdania dotyczące taśmy chronologicznej są prawdziwe, czy - fałszywe. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F - jeśli jest fałszywe.

W VI w. p.n.e. w starożytnym Rzymie wprowadzono rządy republikańskie.	P	F
Jezus Chrystus urodził się w okresie, gdy Rzym był cesarstwem.	P	F

Zadanie 2. sprawdzało głównie umiejętność posługiwania się taśmą chronologiczną. Ocenienie poprawności pierwszego zdania wymagało odczytania z taśmy wieku, w którym wprowadzono rządy republikańskie w Rzymie. Natomiast poprawny wybór odpowiedzi do drugiego zdania wymagał prostego wnioskowania na podstawie informacji odczytanych z taśmy chronologicznej i podstawowej wiedzy dotyczącej chrześcijaństwa oraz terminów określających czas historyczny. Jeśli uczniowie wiedzieli, że narodziny Chrystusa wyznaczały początek naszej ery, a ustanowienie cesarstwa w Rzymie było przed naszą erą, co mogli odczytać z taśmy chronologicznej, to wówczas potrafili określić, czy zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe.

Wynik zdających (52%) wskazuje, że w kształceniu historycznym gimnazjalistów należy więcej czasu poświęcić na doskonalenie umiejętności sytuowania w czasie wydarzeń, w szczególności tych, które były przed naszą erą.

Część humanistyczna z zakresu języka polskiego

Za rozwiązanie zadań z zakresu języka polskiego gimnazjaliści uzyskali średnio 62% punktów. Uczniowie najlepiej poradzili sobie z zadaniami, które sprawdzały odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Nie sprawiły im problemu zadania, które wymagały odnalezienia w tekście publicystycznym lub literackim informacji podanych wprost i w sposób przystępny oraz przeprowadzenia prostego wnioskowania na podstawie wyraźnie zarysowanych przesłanek. Jeśli jednak odpowiedź wymagała dokładniejszej analizy tekstu, krytycznej oceny faktów oraz wyciągnięcia właściwych wniosków wynikających z analizy całego tekstu, zadania okazywały się trudniejsze.

Jak sobie z poszczególnymi umiejętnościami radzili tegoroczni gimnazjaliści, najlepiej ilustruje reprezentatywna wiązka zadań do fraszki Jana Kochanowskiego "O żywocie ludzkim".

Przeczytaj tekst i wykonaj zadania 12.-15.

O ŻYWOCIE LUDZKIM

Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy,
Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy.
Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy,
Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy.
Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,
Wszystko to minie jako polna trawa.
Naśmiawszy sie nam i naszym porządkom,
Wemkną nas w mieszek, jako czynią łądkom.

Jan Kochanowski, Fraszki,Wrocław 1998.

Bardzo łatwe okazało się zadanie 12.

Zadanie 12. (0-1)
Postać mówiąca uważa, że wszystko, co człowiek myśli i czyni, jest

1. istotne.
2. ulotne.
3. trwałe.
4. płytkie.

W zadaniu tym sprawdzano, czy uczeń potrafi wyszukać w tekście odpowiednią frazę podaną wprost (" Wszystko to minie... "), by na jej podstawie wyciągnąć wnioski dotyczące życiowej filozofii podmiotu mówiącego: "wszystko co człowiek myśli i czyni jest ulotne". Ponadprzedmiotowa umiejętność wyszukiwania i wykorzystywania informacji w kształceniu polonistycznym jest niezbędna do tego, aby uczeń świadomie i samodzielnie analizował i interpretował różne teksty literackie i inne teksty kultury, rozumiał ich treść. Umiejętność ta stanowi element wstępnego rozpoznania problematyki utworu, stąd jest często ćwiczona na lekcjach poświęconych analizie utworów.

Kolejne zadanie, polegające na zidentyfikowaniu znaczenia wyrazu istotnego dla zrozumienia tekstu, jego analizy i interpretacji, okazało się dla uczniów najtrudniejsze.

Zadanie 13. (0-1)

W którym przykładzie słowo fraszka znaczy to samo, co w utworze Jana Kochanowskiego

O ŻYWOCIE LUDZKIM? Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

1. Rozrzuconych parę strojów kobiecych, komnata pełna fraszek ładnych, lekkich i wonnych zdawały się świadczyć, że tu niewiasta jakaś mieszka.

2. We wdzięcznych, dowcipnych fraszkach wypowiada Kochanowski szczerze, co czuje i myśli.

3. Był to bardzo ładny gabinet, błyszczący od zwierciadeł i napełniony mnóstwem kosztownych fraszek.

4. Post, milczenie - wszystko fraszka, / Straży przy mnie nie postawi. / Ale potwór nie igraszka. / Czart - nie Papkin go przystawi.

Aby zrozumieć tekst, uczeń powinien najpierw rozpoznać znaczenie wyrazów kluczowych dla interpretacji utworu. "Fraszka" to nie tylko nazwa gatunku literackiego, ale wyraz ten oznacza również "ozdobny drobiazg", "rzecz niepoważną", "błahostkę". I właśnie w tym ostatnim znaczeniu słowo zostało użyte w utworze - wszystko, co człowiek myśli i czyni jest błahostką, niczym wielkim, nieważnym.

Zadanie polegało na tym, by uczeń na podstawie kontekstu objaśnił znaczenie wyrazu, wskazując zdanie, w którym słowo "fraszka" oznacza to samo, co w utworze Jana Kochanowskiego. Oczekiwano zatem od niego wykazania się zrozumieniem wyrazu w sytuacji często spotykanej w praktyce.

Zadanie 14., które sprawdzało złożone umiejętności - wyciągnięcia właściwych wniosków interpretacyjnych wynikających z analizy całego tekstu - również okazało się dla gimnazjalistów trudne.

Zadanie 14. (0-1)

Spośród podanych niżej powiedzeń wybierz to, którego sens jest zgodny z przesłaniem fraszki O ŻYWOCIE LUDZKIM.

1. Używaj świata, póki służą lata.

2. Każdy ma to, na co sobie zasłużył.

3. Wszystko przeminie, sława nie zginie.

4. Wszystko głupstwo wobec przemijania.

W powyższym zadaniu sprawdzano, czy uczeń potrafi po przeanalizowaniu treści fraszki wydobyć z niej wewnętrzny sens utworu, jej ogólne przesłanie. Wymagano zatem od niego refleksji nad wymową filozoficzną całego tekstu (topos świata, życia jako teatru) i wyrażenia jej w formie znanego powiedzenia. Fakt, że znaczna część uczniów nie zdołała poprawnie rozwiązać tego zadania wskazuje, iż w kształceniu gimnazjalistów umiejętność dokładnego analizowania i objaśniania treści różnych tekstów kultury należy ciągle jeszcze doskonalić.

Ostatnie zadanie w wiązce było konkluzją wcześniej przeprowadzonej analizy utworu.

Zadanie 15. (0-1)

Oceń, czy poniższe informacje dotyczące utworu O ŻYWOCIE LUDZKIM są prawdziwe. Wybierz T, jeśli informacja jest prawdziwa, lub N, jeśli jest fałszywa.

1.	W utworze porównano człowieka do kukiełki.	T	N
2.	Postać mówiąca, wypowiadając się w pierwszej osobie liczby mnogiej, pokazuje wspólnotę swojego losu i losu odbiorców wiersza.	T	N

W zadaniu tym uczeń miał ocenić prawdziwość stwierdzeń dotyczących miejsca i roli człowieka w otaczającym go świecie, odpowiedzieć na pytanie, dlaczego wszystko " cokolwiek myślemy" i "cokolwiek czyniemy" jest fraszką wobec przemijania.

Ponad 60% gimnazjalistów poradziło sobie z tym zadaniem. Można zatem przypuszczać, że wcześniejsze rozważania pomogły niektórym uczniom rozpoznać problematykę utworu.

Trudne okazały się dla gimnazjalistów zadania o złożonej konstrukcji łączące zadania typu prawda-fałsz i wielokrotnego wyboru. Aby je poprawnie rozwiązać, uczeń musi najpierw skonfrontować prawdziwość informacji zamieszczonych w tabeli z analizowanym tekstem, a następnie wybrać właściwą odpowiedź spośród podanych. Wymagało to nie tylko opanowania pewnych umiejętności, np. wskazania funkcji użytych środków stylistycznych z zakresu składni, ale także koncentracji i uważnego przeczytania zaproponowanych odpowiedzi.

Zadanie 4. (0-1)

Jaką funkcję spełnia dwukrotnie postawione w tekście pytanie: Czy to jest odwaga?

1.	Stanowi klamrę kompozycyjną spajającą wypowiedź.
2.	Umożliwia autorowi zdefiniowanie odwagi.
3.	Ma zachęcić czytelnika do przemyślenia postawionego problemu.
4.	Dowodzi lekceważenia odważnych zachowań przez autora tekstu.

Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

1. Wszystkie odpowiedzi są poprawne.

2. Odpowiedzi 1. i 3. są poprawne, a 2. i 4. - błędne.

3. Tylko odpowiedź 4. jest błędna, pozostałe są poprawne.

4. Tylko odpowiedź 2. jest poprawna, pozostałe są błędne.

Ten typ zadań zmusza uczniów do uważnego czytania poleceń i treści zadania, ponieważ bywa, że umiejętność precyzyjnego odczytania tekstu przegrywa z czytaniem "intuicyjnym", polegającym na powierzchownym zapoznaniu się z treścią, a następnie - zastąpieniu niektórych informacji innymi - własnymi (wynikającymi z potocznych skojarzeń lub wcześniejszych doświadczeń), niezgodnymi z tym, co podano w tekście.